محمود مهمان نواز
چکیده
گرجستان به عنوان سرزمینی مسیحینشین در دوران صفویه بسیار مورد توجه شاهان این سلسله بود. شاهان صفوی، بهویژه شاه طهماسب، با هدف جهاد در راه خدا و کسب غنایم به این سرزمین حمله میکردند. نوع و ...
بیشتر
گرجستان به عنوان سرزمینی مسیحینشین در دوران صفویه بسیار مورد توجه شاهان این سلسله بود. شاهان صفوی، بهویژه شاه طهماسب، با هدف جهاد در راه خدا و کسب غنایم به این سرزمین حمله میکردند. نوع و چگونگی بازتاب حملات شاه طهماسب در تاریخنگاری صفوی موضوعی است که این پژوهش درصدد پرداختن بدان است. پیشفرض پژوهش این است که به سبب ماهیت مذهبی حکومت صفویان و به طور کلی جهانبینی مذهبی حاکم بر این دوره، تاریخنگاری نیز تابع این شرایط بوده و حملات شاه طهماسب به گرجستان بهگونهای مذهبی روایت شده است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی صورت گرفته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد مورخان صفوی در روایت حملات شاه طهماسب به گرجستان دو شیوه را دنبال کردهاند: اول، بزرگ جلوه دادن موفقیتهای شاه طهماسب که استفاده از تعابیر حماسی در روایتها پیرو همین رویکرد بوده است. دوم، توجیه قتل و غارتهای رویداده در این حملات، با بهرهگیری از استدلالهایی چون مشرک و کافر معرفی نمودن گرجیان که طبیعتاً در چنین حالتی کشتار و غارت آنان نیز مشروع میشد، دفاع شاهِ صفوی از مرزهای اسلام و ترویج اسلام که وظیفة هر حاکم مسلمانی بود، و تقدیرگرایی به این معنا که چنین سرنوشتی برای گرجیان از ازل رقم خورده است و راه گریزی از آن نیست.